تقابل سوخت‌های فسیلی با انرژی‌های پاک

ساعت 24 – – گزارش «آینده‌پژوهی انرژی جهان 2024» به تازگی توسط «آژانس بین‌المللی انرژی» منتشر شده و به‌دنبال آن است که روندهای جدید و عدم‌قطعیت‌هایی که در جریان گذار انرژی با آن‌ها روبه‌رو می‌شویم را تا حد امکان تشریح کند. در این گزارش به بیان وضعیت تقابل سوخت‌های فسیلی با انرژی‌های پاک خواهیم پرداخت.

 اگرچه ریسک‌های ژئوپلتیکی مانند جنگ، اختلال در جریان گذار انرژی، و تغییرات سیاسی یکباره فراوان هستند، اما پارادایم بازار انرژی در حال تغییر است و زمینه را برای رقابت شدید بین سوخت‌ها و فناوری‌های مختلف فراهم می‌کند. مرحله بعدی در گذار به یک سیستم انرژی ایمن‌تر و پایدارتر قرار است در یک زمینه جدید بازار انرژی اتفاق بیفتد که با خطرات ژئوپلیتیکی مستمر و همچنین عرضه نسبتاً فراوان سوخت‌ها و فناوری‌های متعدد مشخص می‌شود. تجزیه و تحلیل «آژانس بین‌المللی انرژی»، حاکی از آن است که با مازاد عرضه نفت خام و گاز طبیعی مایع‌شده در نیمه دوم دهه 2020 روبه‌رو خواهیم شد. از سوی دیگر شاهد توسعه هر چه سریع‌تر فناوری‌های پاک به‌ویژه پنل‌های خورشیدی و باتری‌ها خواهیم بود. در چنین شرایطی قیمت فناوری‌های پاک روندی نزول را دنبال کرده و رقابت‌پذیری آن‌ها در مقایسه با سوخت‌های فسیلی افزایش پیدا می‌کند. با وجود تمامی این موارد اما شتاب بخشیدن به توسعه تجدیدپذیرها نیازمند سیاست‌گذاری‌های عقلایی است.

هم‌اکنون گزارش «لازارد» نشان می‌دهد که مابین هزینه یک کیلووات ساعت برق حاصل از نیروگاه‌های حرارتی با سوخت فسیلی و نیروگاه‌های خورشیدی، بادی، و یا هسته‌ای فاصله‌ای نیست.

2- انرژی پاک با سرعت بی‌سابقه‌ای در حال وارد شدن به سیستم انرژی جهانی است. به‌نحوی که بیش از 560 گیگاوات ظرفیت انرژی‌های تجدیدپذیر جدید در سال 2023 اضافه شد، اما استقرار این دسته از انرژی‌ها از نقطه نظر فناوری‌ها و کشورها یکسان نیست. جریان سرمایه‌گذاری برای پروژه‌های انرژی پاک هر سال به 2 تریلیون دلار نزدیک می‌شود که تقریباً دو برابر مجموع سرمایه‌گذاری در حامل‌های انرژی فسیلی شامل نفت خام، گاز طبیعی، و زغال‌سنگ است.

3- افزایش سرمایه‌گذاری در انرژی‌های پاک به افزایش ظرفیت تولید انرژی تجدیدپذیر از 4250 گیگاوات امروزی به نزدیک به 10 هزار گیگاوات در سال 2030 در چارچوب سناریو «سیاست‌های اعلام شده» کمک می‌کند. با وجود آنکه هدف مدنظر کمتر از هدف سه برابری تعیین‌شده در «کاپ 28» است اما در مجموع منجر به کاهش سهم زغال‌سنگ از سبد تولید برق جهان خواهد شد. از سوی دیگر انتظار می‌رود تجدیدپذیرها در کنار انرژی هسته‌ای تا قبل از سال 2030 بیش از نیمی از برق جهان را تامین کنند.

4- چین60 درصد از ظرفیت تجدیدپذیر جدید اضافه شده در سراسر جهان در سال 2023 را به خود اختصاص داده است. تولید پنل‌های خورشیدی چین به تنهایی در مسیری قرار دارد که در اوایل دهه 2030 از کل تقاضای برق فعلی ایالات متحده فراتر می‌رود. با این وجود در چین و سایر کشورهای جهان پرسش‌هایی در مورد اینکه ظرفیت تجدیدپذیر جدید چقدر سریع و کارآمد می‌توانند در سیستم‌های برق ادغام شوند و اینکه آیا گسترش شبکه و زمان‌های صدور مجوز به‌صورت همزمان قابل انجام است، وجود دارد. در چنین شرایطی عدم سیاست‌گذاری درست و هزینه بالای سرمایه‌گذاری، پروژه‌های انرژی پاک را در بسیاری از اقتصادهای در حال توسعه متوقف می‌کند.

5- روند اخیر انرژی پاک در اقتصادهای پیشرفته تصویر متفاوتی ارائه می‌دهد، با شتاب در برخی مناطق همراه با کندی در برخی دیگر، از جمله کاهش شدید فروش پمپ حرارتی در اروپا در نیمه اول سال 2024. پیشرفت در سایر تعهدات اصلی «کاپ 28» با تاخیر مواجه شده است. هدف دو برابر کردن بهره‌وری انرژی می‌تواند تا سال 2030 کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای بیشتری نسبت به هر چیز دیگری ایجاد کند، اما تحت سیاست‌های امروزی بسیار دور از دسترس است. از سوی دیگر فناوری‌های آزمایش‌شده نیز برای کاهش عمده انتشار متان از عملیات سوخت‌های فسیلی در دسترس هستند، اما تلاش‌های انجام شده در این حوزه کافی نیست.

دانشکده مهندسی انرژی – عباس ملکی