زمان و علائم خراب شدن هارد اس اس دی (SSD)

زمان خراب شدن هارد SSD کی است؟ این سوال نگران کننده یکی از مسائلی است که هر کسی ممکن است با آن مواجه شود. در این مقاله از پلازا، اینکه علایم خراب شدن هارد اس اس دی کدامند و روش‌های جلوگیری از آن را بررسی خواهیم کرد.

هارد‌های SSD یکی از بهترین انواع رسانه‌های ذخیره سازی برای کامپیوتر‌ها و لپ‌تاپ‌ها هستند که می‌توانند سرعت ایده آل را در اختیار کاربران بگذارند. در صورتی که تجربه کار با هارد‌های HDD را داشته باشید و بعدا سیستم خود را به SSD ارتقا داده باشید، قطعا لحظه ای که این جایگزینی سرعت سیستم شما را چند برابر کرد به یاد خواهید داشت. البته باید گفت که هارد‌های SSD هم مانند هر قطعه الکترونیکی دیگر طول عمر مشخصی داشته و نمی‌توان تا ابد از آنها کار کشید! این موضوع که بدانید هارد SSD شما چه زمانی به پایان عمر خود نزدیک شده است، می‌تواند به شما کمک کند قبل از خرابی و از بین رفتن اطلاعات روی آن فکری به حال جایگزینی آن بکنید. در این مقاله تمامی مواردی که می‌تواند به ما کمک کند زمان خراب شدن هارد SSD را پیدا کنیم را بررسی کنیم.

فهرست مطالب

هارد SSD چطور کار می‌کند؟

قبل از اینکه بخواهیم در مورد زمان خراب شدن هارد SSD صحبت کنیم، بهتر است اطلاعی کلی در مورد کار کردن آن داشته باشیم تا وقتی علائم خرابی و دلیلی که باعث بروز آنها می‌شود را بررسی می‌کنیم، دقیقا بدانیم در مورد چه چیزی حرف می‌زنیم. هارد‌های SSD یا همان Solid State Drive‌ها به نوعی از فضای ذخیره سازی اطلاق می‌شود که مانند تکنولوژی‌های قدیمی تر خود، از دیسک‌های گردان استفاده نمی‌کنند. این مساله در انتخاب نام هارد SSD نیز در نظر گرفته شده و معنی آن دیسک حالت جامد می‌باشد. در واقع این فضای ذخیره سازی از همان نوعی است که در فلش دیسک‌ها و مموری‌های قابل حمل استفاده شده است.

حذف قطعات مکانیکی در این هارد‌ها و تمام الکترونیکی شدن آنها باعث شده است تا سرعت آنها بسیار بیشتر از هارد‌های عادی باشد، ولی در مواردی نقاط ضعفی را نیز برای آنها ایجاد کرده است. یکی از مهمترین آنها که دردسر‌های زیادی را برای کاربران و استفاده کنندگان ایجاد کرده است، حساس بودن آنها به نوسانات برق است که می‌تواند باعث از بین رفتن داده‌ها شود؛ به همین دلیل، این هارد بیشتر برای راه اندازی سیستم و نصب ویندوز مورد استفاده قرار گرفته و برای ذخیره داده‌ها به صورت طولانی مدت و نگهداری از آنها توصیه نمی‌شود. البته باید گفت که در حل حافظه‌های SSD عملکرد بهتری نسبت به هارد‌های HDD از خود نشان داده اند.

اگر سری به مقاله تفاوت هارد HDD و SSD بزنید، می‌توانید با تفاوت‌ها و روش کار هر کدام از این دو هارد به صورت کامل آشنا شوید. این تغییر ساختار در هارد‌های SSD باعث دشه است تا فاکتور‌هایی که می‌توانند روی خربا شدن آنها نقش داشته باشند نیز تغییر کنند. در ادامه با هم در مورد آنها صحبت خواهیم کرد.

فاکتور‌های مهم در خرابی هارد SSD

در این بخش می‌خواهیم در مورد نکات مهمی که در خرابی حافظه نقش دارند صحبت کنیم. در واقع مواردی که در این بخش بررسی می‌کنیم، ویژگی‌هایی هستند که می‌توانند تعیین کنند SSD ما چقدر عمر می‌کند. مهمترین واردی که می‌توان در این خصوص معرفی کرد، از این قرارند:

• میزان Wear Leveling: این ویژگی در هاردهای SSD به یکی از تکنیک‌های مدیریت حافظه اشاره دارد که قرار است کاری کند که از تمامی سلول‌های حافظه ای که داریم به یک اندازه کار کشیده شود و اینطور نباشد که بخشی از حافظه بیشتر از سایر محل‌های آن مورد استفاده قرار گیرد و زودتر خراب شود. هدف این تکنیک توزیع یکنواخت فرسایش سلول‌های حافظه فلش در طول زمان است. این تکنیک کمک می‌کند تا عمر مفید و عملکرد SSD افزایش یابد.
• تعداد Bad Block ها: بد بلاک‌ها در واقع بخش‌هایی از حافظه SSD هستند که نمی‌توان به آنها اعتماد کرد و در صورت ذخیره سازی داده روی آنها ممکن است اطلاعات ما از بین برود. این بد بلاک‌ها به صورت خودکار توسط سیستم شناسایی شده و در تمامی حافظه ها، حتی حافظه‌های نو نیز وجود دارند. وقتی تعداد آنها رو به رشد باشد و زیاد شود، یعنی زمان خراب شدن هارد SSD ما نزدیک است.

• میزان Spare در دسترس: میزان بلاک‌های در دسترس برای هارد SSD ما است که با بالاتر رفتن بد بلاک‌ها کاهش پیدا می‌کند. تغییرات در این درصد، نمایانگر بروز خرابی در حافظه SSD ما می‌باشد.
• تعداد چرخه‌های نوشتن و پاک کردن: چرخه‌های Erase/Program اشاره به تعداد دفعاتی دارد که یک هارد SSD می‌تواند کامل پر شده و کامل خالی شود. این اصلی ترین معیار برای رسیدن زمان خراب شدن هارد SSD به شمار می‌رود. به طور مثال یک هارد که این تعداد چرخه برای آن ۱۰ هزار بار باشد، بعد از این تعداد پر و خالی شدن دیگر قابل استفاده نخواهد بود. زمان این چرخه‌ها ممکن است در طول یک سال تمام شود یا پنج سال! این موضوع به کارکرد هارد SSD ما بستگی دارد.
• میزان دما: هر چه دمای کارکرد هارد SSD بالاتر برود، عمر آن کمتر خواهد شد. پیشنهاد می‌شود برای به تعویق انداختن زمان خراب شدن هارد SSD از آن در محیط‌هایی با دمای کمتر استفاده کرده و یا از سیستم‌های خنک کننده و کول پد‌ها کمک بگیرید.
• ساعات روشن بودن: میزان ساعات روشن بودن نیز یکی دیگر از مواردی است که SSD برای معرفی طوف عمر خود از آن استفاده می‌کند. البته باید در نظر داشت در صورتی که میزان چرخه‌های پاک کردن و نوشتن روی آن تمام شود، ولی مدت ساعات روشن بودن آن هنوز باقی مانده باشد باز هم عمر هارد ما به پایان خواهد رسید.

این موارد از مهمترین فاکتور‌ها و ویژگی‌هایی هستند که می‌توانند عمر هارد‌های SSD را به کمک آنها تخمین زد. البته تمامی آنها در صورتی که وضعیت هارد ما در بهترین حالت باشد می‌توانند قابل استناد باشند. مهمترین گزینه ای که می‌تواند به ما بگوید واقعا زمان خراب شدن هارد SSD ما فرا رسیده است یا نه نشانه‌های آن هستند که در ادامه با هم بررسی خواهیم کرد.

علائم خراب شدن هارد SSD

بعد از مدتی که از شروع کار حافظه SSD ما بگذرد، کم کم می‌توانیم حس کنیم که این هارد دیگر قدرت سابق را نداشته و کمی کندتر شده است. این موضوع هم می‌تواند به این دلیل باشد که شما به کار کردن با این سیستم و سرعت فعلی آن عادت کرده اید و هم مشکلات نرم افزاری باعث کند شدن سیستم شده باشند. اما افت کیفیت هارد‌های SSD نیز مقوله ای قابل انتظار به شمار می‌رود. هر چند هر ایراد جزئی نمی‌تواند از نشانه‌ها و علل خراب شدن هارد SSD ما باشد.

در این بخش از مقاله قرار است با هم مهمترین و اصلی ترین دلایلی که می‌تواند زمان خراب شدن هارد SSD را به ما گوشزد کند را بررسی کنیم. برای این منظور باید گفت ۴ یا ۵ دلیل اصلی وجود دارد که در ابتدا آنها را معرفی کرده و بعد از آن مواردی را خواهیم دید که می‌توانند در کنار این دلایل نشانه‌هایی از بد کار کردن هارد ما باشند. مهمترین این دلایل عبارتند از:

• مشکلات بوت شدن سیستم: اگر سیستم به طور منظم بوت نمی‌شود یا در حین بوت شدن خطاهایی را نشان می‌دهد، این ممکن است نشانه ای از مشکل در SSD باشد. در برخی موارد که خرابی حاد تر باشد، سیستم ممکن است به طور کلی قادر به شناسایی SSD نباشد و مجبور باشید چند بار آن را خاموش و روشن کنید!
• فایل‌های خراب یا گم شده: اگر فایل‌هایی که به تازگی ذخیره یا باز کرده اید خراب شده اند یا به طور ناگهانی ناپدید شده اند، ممکن است SSD دچار مشکل شده باشد. این نوع خرابی معمولاً به دلیل مشکلات در سلول‌های حافظه SSD رخ می‌دهد.
• کرش‌های مکرر سیستم: اگر سیستم شما به طور مکرر کرش می‌کند یا به حالت Blue Screen of Death (BSOD) می‌رسد، باید در بین مشکلات سخت افزاری به دنبال آن بگردید که مشکلات SSD یکی از موارد شایع برای آن به شمار می‌رود.
• خطاهای ورودی/خروجی (I/O): اگر در هنگام دسترسی به فایل‌ها یا انجام وظایف مربوط به دیسک با خطاهای I/O مواجه می‌شوید، این موضوع می‌تواند نشان دهنده مشکل در SSD باشد. این خطاها ممکن است به صورت پیام‌های خطا در سیستم عامل نمایش داده شوند.
• فقط خواندنی(Read Only) شدن حافظه: این مشکل را می‌توان به نوعی زیر مجموعه مورد قبلی دانست. در صورتی که شما بتوانید فایل‌های قبلی را از روی هارد بخوانید ولی هر چیزی که تازه روی آن کپی می‌کنید خراب باشد، شما یک هارد فقط خواندنی دارید که نشان از خرابی بلاک‌های حافظه باقی مانده روی هارد دارد.
• صدای عجیب و غریب: هر چند که SSD‌ها برخلاف هارد دیسک‌های مکانیکی صدای خاصی تولید نمی‌کنند، اما اگر از کیس یا بخش‌های دیگر صدای غیرعادی شنیده شود، ممکن است نشان دهنده مشکل در SSD یا بخش‌های مرتبط باشد.
• کند شدن عملکرد سیستم: اگر سرعت عملکرد سیستم به طور ناگهانی و بدون دلیل مشخصی کاهش یابد، ممکن است نشان دهنده خرابی SSD باشد. این کندی بیشتر خود را در زمان بوت شدن سیستم، باز کردن فایل‌ها و برنامه ها، یا انجام وظایف معمول نشان می‌دهد.
• دمای بالا: افزایش دمای غیرمعمول در SSD نیز می‌تواند نشان دهنده مشکلات سخت افزاری باشد. برنامه‌های مانیتورینگ دما می‌توانند به شما کمک کنند تا دمای SSD را بررسی کنید. در حالت طبیعی دمای SSD روی کامپیوتر‌ها بین ۳۰ تا ۵۰ درجه سانتیگراد است. البته در لپ تاپ‌هایی که دمای کاری بالاتری دارند می‌تواند چند درجه ای بالاتر باشد.

این نشانه‌ها می‌ می‌توانند به ما هشدار دهند که زمان خراب شدن هارد SSD نزدیک است و باید به فکر جایگزین کردن آن باشیم. البته باید در نظر داشت که هنوز نمی‌توان به صورت قطعی در مورد خراب بودن یا نبودن هارد نظر داد و لازم است ابتدا هارد خود را با ابزار‌هایی دقیقتر کنترل کنیم. در بخش بعدی روش‌های انجام این کار را بررسی می‌کنیم.

روش تست خرابی هارد SSD چطور است؟

در این بخش از مقاله می‌خواهیم آستین‌ها را بالا زده و ببینیم که اوضاع هارد SSD ما در چه حال است! ابزار‌های متعددی وجود دارند که می‌توانند سلامت هارد شما را کنترل کرده و اطلاعات مختلفی را در مورد آن به شما ارائه کنند که می‌توانند بسته به نوع هاردی که استفاده می‌کنید و پلتفرمی که این هارد را به کار گرفته اید، متفاوت باشند. شما می‌توانید برای این منظور هم از دستورات سیستم عامل و هم از برنامه‌هایی که شرکت‌های مختلف داده اند، استفاده کنید. معروف ترین و بهترین روش‌هایی که می‌توان برای کنترل خرابی هارد SSD از آنها استفاده کرد، از این قرارند:

کنترل زمان خراب شدن هارد SSD با اپلیکیشن‌های تست

شما مطمئنا اپلیکیشن‌هایی که می‌توانند قطعات مختلف سخت افزاری را بررسی کرده و اطلاعات فنی و تخصصی در مورد آنها ارائه کنند را دیده اید. در مورد کنترل زمان خراب شدن هارد SSD نیز ابزار‌های مختلفی ارائه شده است. بهترین ابزار‌هایی که برای این کار وجود دارد، ابزار‌هایی هستند که توسط شرکت‌های سازنده برای هارد ارائه می‌شوند. مهمترین ان ابزار‌ها از این قرارند:

• برنامه Samsung Magician: برای SSD‌های سامسونگ؛
• ابزار Crucial Storage Executive: برای SSD‌های کروشیال؛
• برنامه WD SSD Dashboard: برای SSD‌های وسترن دیجیتال؛
• ابزار Intel SSD Toolbox: برای SSD‌های اینتل؛

البته باید گفت این روز‌ها برند‌های معروفی مانند آنچه در این ابزار‌ها می‌ می‌بینیم در بازار ایران کمتر یافت می‌شوند و عمده هارد‌های SSD مورد استفاده از برند‌های متفرقه چینی هستند. برنامه‌های دیگری نیز وجود دارند که می‌توانند به صورت عمومی در مورد تشخیص زمان خراب شدن هارد SSD به شما کمک کنند. مهمترین این برنامه‌ها عبارتند از:

• برنامه CrystalDiskInfo: ابزاری رایگان و محبوب برای بررسی سلامت هارد دیسک‌های مختلف؛
• ابزار تست HWiNFO: ابزار قدرتمند و چند منظوره برای بررسی کل قطعات سخت افزاری سیستم؛
• برنامه Smartmontools: مجموعه ای از ابزارهای خط فرمان برای بررسی و کنترل شرایط سخت افزاری هارد؛

در صورتی که نمی‌خواهید به سراغ این برنامه‌ها بروید، خود سیستم عامل شما نیز می‌تواند امکانات کنترلی خوبی را ارائه دهد. در بخش بعد این موارد را با هم بررسی خواهیم کرد.

دستورات خط فرمان برای تشخیص خرابی هارد SSD

دستورات خط فرمان یکی از قابلیت‌های خوب و قدرتمند برای اجرای تنظیمات سطح بالا مانند کنترل سخت افزار به خصوص هارد و فضای ذخیره سازی در سیستم می‌باشد. یکی از ویژگی‌هایی که هر سیستم عاملی می‌تواند برای کاربران خود فراهم کند، کنترل وضعیت سلامت هارد از طریق این دستورات است. شما می‌توانید در سیستم عامل ویندوز با کمک وارد کردن دستورات زیر وضعیت سلامت هارد SSD خود را کنترل کنید:

• ابتدا در منوی استارت CMD را جستجو کنید؛
• روی آن کلیک راست کرده و گزینه Run As Administrator را انتخاب نمایید؛
• دستور wmic diskdrive get model, status را وارد کرده و اینتر را بزنید؛

در این حالت شما می‌توانید لیستی از هارد‌های خود را دیده و وضعیت آنها را مشاهده کنید. به طور مثال در تصویر بالا، می‌توان دو هارد را دید که هارد اول از نوع HDD بوده و آزمون روی آن انجام نشده است، اما هارد SSD که تست روی آن انجام شده با وضعیت OK نمایش داده شده که به معنی سلامت هارد است.

نکات مهم برای حفظ سلامت SSD

با کمک روش‌ها و نشانه‌هایی که در بالا گفته شد شما می‌توانید زمان خراب شدن هارد SSD خود را بفهمید و برنامه خود را برای جایگزینی آن طوری تنظیم نمایید که اطلاعاتتان از دست نرود. در این بخش از مقاله قصد داریم روش‌هایی را معرفی کنیم که به کمک آنها بتوانید هارد خود را از دردسر نجات داده و طول عمر آن را بیشتر کنید. در صورتی که هارد شما اکنون سالم است، این موارد می‌تواند به شما در سالم نگه داشتن هر چه بیشتر آن کمک کند.

در صورتی هم که هارد شما خراب شده است، می‌توانید این موارد را برای هارد جدید پیاده کرده و از بروز مجدد خطا جلوگیری کنید:

استفاده از سیستم عامل به روز: آپدیت سیستم عامل به آخرین نسخه‌ها می‌ می‌تواند به بهبود عملکرد و سازگاری با SSD کمک کند. این آپدیت‌ها معمولاً شامل بهبودهای عملکردی و اصلاحات امنیتی هستند که می‌توانند از فرسودگی زودرس SSD جلوگیری کنند.

فعال سازی TRIM: قابلیت TRIM دستوری است که به سیستم عامل اجازه می‌دهد تا بلاک‌های حافظه SSD که دیگر نیازی به آنها نیست را پاک کند. این کار باعث می‌شود هارد SSD ما بتواند به طور موثرتری داده‌ها را مدیریت کند و از افت عملکرد آن جلوگیری شود. اطمینان حاصل کنید که TRIM در سیستم عامل شما فعال است.

اجتناب از پر کردن کامل SSD: همیشه سعی کنید فضای خالی کافی در SSD داشته باشید. پر شدن کامل SSD می‌تواند عملکرد آن را کاهش دهد و عمر مفید آن را کم کند. توصیه می‌شود که حداقل ۱۰-۲۰٪ فضای خالی در SSD باقی بگذارید.

استفاده از نرم افزارهای مدیریت حافظه: بسیاری از تولیدکنندگان SSD نرم افزارهای مدیریت حافظه ارائه می‌دهند که می‌توانند به بهینه سازی عملکرد و سلامت SSD کمک کنند. این نرم افزارها معمولاً ابزارهایی برای مانیتورینگ وضعیت سلامت، بروزرسانی فریمور (Firmware) و بهینه سازی عملکرد دارند.

پشتیبان گیری منظم از داده ها: همیشه از داده‌های مهم خود نسخه پشتیبان تهیه کنید. هر چند SSD‌ها معمولاً قابل اعتمادتر از هارد دیسک‌های مکانیکی هستند، اما همچنان ممکن است دچار خرابی شوند. داشتن نسخه پشتیبان می‌تواند از از دست رفتن داده‌ها جلوگیری کند.

کاهش نوشتن‌های غیر ضروری: هرچه تعداد نوشتن‌ها و پاک کردن‌ها کمتر باشد، عمر SSD بیشتر خواهد بود. سعی کنید عملیات نوشتن غیرضروری مانند لاگ‌های مداوم، فایل‌های موقت و کش مرورگر را کاهش دهید یا به دیسک دیگری منتقل کنید.

استفاده از منبع تغذیه بدون قطعی (برق اضطراری): یک UPS می‌تواند از SSD در برابر نوسانات برق و قطعی‌های ناگهانی برق محافظت کند. نوسانات برق و قطع برق می‌توانند به داده‌ها و سخت افزار آسیب برسانند.

اجرای اسکن‌های دوره ای برای بررسی سلامت SSD: استفاده از ابزارهای مانیتورینگ سلامت SSD مانند CrystalDiskInfo یا ابزارهای دیگر که در بالا اشاره کردیم می‌تواند به شما کمک کند تا وضعیت سلامت SSD را بررسی کنید و از زمان خراب شدن هارد SSD را به تعویق بیندازید.

اجتناب از اجرای برنامه‌های سنگین به طور همزمان: اجرای همزمان برنامه‌های سنگین می‌تواند بار زیادی روی SSD ایجاد کند و به فرسایش سریع تر آن منجر شود. مدیریت بهتر منابع سیستم می‌تواند به کاهش بار روی SSD کمک کند.

حفظ دمای مناسب: دمای بالا می‌تواند به SSD آسیب برساند و عمر آن را کاهش دهد. اطمینان حاصل کنید که سیستم شما دارای تهویه مناسب است و SSD در محیطی با دمای مناسب کار می‌کند. استفاده از فن‌های اضافی یا سیستم‌های خنک کننده می‌تواند مفید باشد.

نتیجه گیری

در این مقاله با هم به بررسی عوامل و زمان خراب شدن هارد SSD پرداختیم و دیدیم اگر حافظه اس اس دی ما دچار مشکل شود، از چه روش‌هایی می‌ می‌توانیم این موضوع را تشخیص دهیم. نشانه‌هایی مانند کرش کردن‌های پی در پی، خراب شدن فایل‌هایی که به تازگی آنها را باز کرده اید، عدم کپی درست فایل‌ها و Read Only شدن هارد، مشکلات بوت و بد بلاک‌ها اصلی ترین دلایل فرا رسیدن زمان خراب شدن هارد SSD هستند. همینطور روش‌هایی که برای اطمینان از این موضوع وجود دارد را نیز بررسی کردیم. در صورتی که هارد شما دچار مشکل شده و برای درک بهتر شرایط آن نیاز به کمک داشتید، می‌توانید مشکلات خود را از بخش نظرات همین مقاله با ما در میان بگذارید.