تکاملِ مقدس؛ اسپانیا با چه تغییراتی بهترین فوتبال ملی دنیا را بازی کرد؟ /ایستگاه تاکتیک

اختصاصی طرفداری | قهرمانی اسپانیا در یورو 2024 در یکی از مقتدرانه‌ترین حالت‌های ممکن رخ داد. تیمی که موفق شد از همان بازی نخست قدرتمندانه شروع کند و یکی پس از دیگری تمامی حریفان را از پیش رو بردارد.

از لحاظ فنی اما اسپانیا تغییرات مهمی را در نوع و شکل بازی خود نسبت به گذشته ایجاد کرده بود. تغییراتی که سرمربی این تیم به خوبی با توجه به داشته‌هایش متوجه ضرورت آن شد و به خوبی نیز توانست آن را طراحی و در زمین مسابقه اجرا کند. در این یادداشت به طور ویژه و مفصل به بیان این تغییرات فنی در سبک بازی اسپانیا خواهم پرداخت و به شما خواهم گفت که این تغییرات چگونه در سبک بازی اسپانیا خود را عیان کرد و چگونه باعث شد تا بازیکنان این تیم به بهترین بازدهی خود برسند.

خیلی سریع وارد بحث فنی می‌شوم و کار را با یک داده فنی آغاز می‌کنم. نزدیک دو دهه است که فوتبال ملی اسپانیا مدرن‌ترین فوتبال ممکن را در میان تمامی تیم‌های ملی اجرا می‌کند. فوتبالی پویا، مبتنی بر مالکیت بالای توپ و بازپس‌گیری سریع توپ از بالای زمین. در یورو 2024 اما شاهد بودیم که در تمامی این موارد توسط لوئیس دلافوئنته، سرمربی اسپانیا، تعدیل ایجاد شده بود. یکی از مهم‌ترین این تعدیل‌ها مربوط به اصرار اسپانیا بر داشتن مالکیت توپ می‌شد. به تصویر زیر دقت کنید که وضعیت میانگین مالکیت توپ اسپانیا را در تورنمنت‌های مهم ملی از سال 2008 به این سمت نشان می‌دهد (داده فنی از BBC استخراج شده).

تصویر بسیار معنادار است. می‌بینیم که از یورو 2008 که اسپانیا به مقام قهرمانی رسید و میانگین 57 درصد مالکیت توپ را در بازی‌هایش ثبت کرد به این سمت همواره این تیم حاکم مطلق توپ بوده و سال به سال این تاکید بر روی مالکیت افزایش پیدا کرده است. در جام جهانی 2010 که قهرمان شدند 65 درصد به طور میانگین در دیدارهایشان مالک توپ بودند. در یورو 2012 که باز هم قهرمان شدند این عدد به 66 درصد افزایش پیدا کرد. در یورو 2020 آن ها به 73 درصد مالکیت دست پیدا کردند و در سال 2022 و جام جهانی قطر به عدد حیرت‌انگیز 77 درصد رسیدند. با این حال اما زیر نظر دلافوئنته در یورو 2024 آن‌ها کمترین میزان مالکیت توپ خود را طی 14 سال گذشته ثبت کردند و تنها 57 درصد به طور میانگین در رقابت‌ها صاحب توپ بودند. مسئله‌ای بسیار مهم که نشان می‌دهد اسپانیا با تغییری مهم در سبک بازی خود رو به رو بوده است. اما چرا دلافوئنته به چنین تغییری دست زد؟

پاسخ را باید در نیروی انسانی جست‌و‌جو کرد. یک سرمربی واقعی و فنی همواره به نیروی انسانی خود برای ارائه فوتبالش توجه می‌کند. دلافوئنته زمانی که دید دو تن از بهترین، مستعدترین و احتمالا آینده‌دارترین بازیکنان کناری خط جلو در دنیا را در اختیار دارد، ترجیح داد به جای کنترل افراطی توپ، بهترین استفاده را از سرعت و توانایی‌های این دو بازیکن ببرد. مشخص است که درباره لامین یامال و نیکو ویلیامز صحبت می‌کنم. اما سبک بازی این دو بازیکن چگونه است؟ به نقشه فنی زیر دقت کنید که آیینه‌ای تمام نما از نوع فوتبالی است که لامین یامال به آن علاقه دارد و در بارسلونا و تیم ملی اسپانیا همواره آن را اجرا می‌کند (نقشه فنی از وبسایت مرجع The Athletic استخراج شده). نقشه سمت چپ مناطقی را نشان می‌دهد که یامال فصل گذشته در بارسلونا عموما هدف پاس هم‌تیمی‌هایش قرار گرفته (هر چه بنفش پررنگ‌تر، پرتکرارتر) و نقشه سمت راست نیز مناطقی را نشان می‌دهد که یامال پس از دریافت توپ حرکت کرده و در تقابل‌های یک در برابر یک با بازیکنان حریف قرار گرفته است (هر چه بنفش پررنگ‌تر، پرتکرارتر).

این وضعیتی است که دلافوئنته با آن رو‌به‌رو بوده. یامال، چنین تخصصی دارد و در سمت مقابل نیکو ویلیامز نیز وضعیتی شبیه به یامال ارائه می‌دهد (تفاوت‌های مهمی البته وجود دارد). سرمربی اسپانیا با وجود این دو بازیکن ترجیح داد عرض بیشتری به بازی تیمش دهد و ضمن استفاده از سرعت و توانایی‌های این دو بازیکن، دو مدافع کناری خود را نیز به طور مستقیم در یک سوم تهاجمی خودی درگیر کند تا با استفاده از اُورلپ و آندرلپ، کناره‌های زمین و «Half-space» را تبدیل به حیاتی‌ترین مناطق زمین برای خود کند. این گونه شد که اسپانیا ترجیح داد به جای حمل توپ افراطی، سرعت را به بازی اضافه کند و از کناره‌ها با هنرنمایی یامال و ویلیامز و حمایت کارواخال و کوکوریا، حریفان را تحت تاثیر قرار دهد.

برای درک بهتر این مسئله به نقشه فنی زیر دقت کنید که ما از آن در دوره‌های مربی‌گری و آنالیز تحت عنوان «PASSMAP» یا «Passing Network» نام می‌بریم. بارها در مورد این نقشه فنی بسیار مهم و ارزشمند صحبت کرده‌ام. به طور خلاصه «PASSMAP» نقشه‌ای است که مشخص می‌کند تیم همراه با توپ چه وضعیتی در طول 90 دقیقه داشته و هر بازیکن به طور میانگین چه عملکردی داشته است. میانگین موقعیت مکانی بازیکنان حین به گردش درآوردن توپ، حجم پاس‌های ارسالی و دریافتی و همچنین میزان لمس توپ و بسیاری از گزارشات فنی دیگر، همگی در این نقشه قابليت رصد و تحلیل را دارد.

نقشه بالا مربوط به دیدار اسپانیا مقابل ایتالیا می‌شود و به خوبی مطالب فنی شرح داده شده مشخص است. می‌بینید که چگونه به شکل هیجان انگیزی یامال و ویلیامز در راست و چپ به طور میانگین هدف ارسال پاس‌های بلند و با طول زیادی از نقاط مختلف زمین قرار گرفته‌اند و تا چه اندازه به طور میانگین بالا بازی کرده‌اند. در سمت چپ نقشه چندین داده فنی پیشرفته مهم را می‌بینید که یکی از این داده‌ها بسیار در این مسئله حائز اهمیت است. داده‌ای که نشان می‌دهد کدام بازیکن هدف بیش‌ترین «Progressive Pass» قرار گرفته. این داده به پاس‌هایی اطلاق می‌شود که حداقل 5 یارد طول داشته باشد (4.57 متر) و حداقل 25 درصد از مسافت باقی مانده تا دروازه حریف را طی کند. می‌بینید که در شرایطی قابل انتظار، این نیکو ویلیامز بوده که مقابل ایتالیا بیش‌ترین عدد را در دریافت این گونه پاس‌ها از خود ثبت کرده است. موضوعی که نشان می‌دهد اسپانیا ترجیح داده دو بازیکن کناری خود را با ارسال چنین پاس‌هایی (به جای رد و بدل کردن پاس‌های کوتاه متوالی) صاحب توپ کند.

این مسئله در تمامی دیدارهای اسپانیا در یورو برقرار بود. از جمله دیدار مقابل گرجستان. نقشه فنی «PASSMAP» اسپانیا مقابل گرجستان نیز شرایط مشابهی را ترسیم می‌کند (نقشه فنی از گروه فنی Betweentheposts استخراج شده). این بار این لامین یامال بوده که در سمت راست، هدف ارسال بیش‌ترین «Progressive Pass» قرار گرفته. تنوع استفاده از سمت راست و چپ زمین در دیدارهای مختلف کار حریفان را برای مهار نقشه‌های تهاجمی اسپانیا دشوار کرده بود.

به عنوان حسن ختام این بحث، به یک داده فنی پیشرفته دیگر نیز دقت کنید. داده «Direct Attacks» که نشان می‌دهد هر تیم چند حمله (زدن ضربه به سمت دروازه و یا لمس توپ درون باکس) را طوری طراحی کرده که بلافاصله پس از شروع مالکیت در زمین خودی، بیش از 50 درصد از حرکت توپ در راستای دروازه حریف و رو به جلو بوده باشد. داده‌ای که می‌تواند نشان دهد هر تیم تا چه اندازه در طراحی حملات سریع از زمین خودی و انتقال سريع توپ توانا بوده است. اسپانیا در حدفاصل جام جهانی 2014 تا جام جهانی 2022 در پنج تورنمنت تنها 28 «Direct Attacks» را از خود ثبت کرد. در حالی که آن‌ها در یورو 2024 و در هفت بازی به تنهایی 27 «Direct Attacks» را از خود ثبت کردند! مسئله‌ای که به خوبی تغییر رویکرد و سبک بازی اسپانیا را نشان می‌دهد. تیمی که از مالکیت 77 درصدی در جام جهانی 2022 ناگهان به مالکیت 57 درصدی رسید و این گونه سرعت بازی‌اش را رو به جلو افزایش داد.

لوئیس دلافوئنته، سرمربی اسپانیا، نشان داد که حتی در سطح ملی هم می‌توان در صورت داشتن ایده فنی مشخص و منطبق بر نیروی انسانی، تغییرات مهم فنی را ایجاد کرد. این مسئله هر چند سخت و دشوار است، اما در طول زمان کافی، شدنی است. دلافوئنته این مسئله را اثبات کرد و توانست جذاب‌ترین تیم ملی ممکن را خلق کند. اسپانیای او فنی‌ترین تیم جام بود و در نهایت نیز باعث خوشحالی است که در یک تورنمنت حذفی، فنی‌ترین تیم موفق به کسب عنوان قهرمانی شود.