فرمت جدید و بی معنای لیگ قهرمانان؛ راضی نگه‌داشتن کارتل‌های قدرت به هر قیمت

طرفداری | پس از انتقادها به پروژه نوسازی شده سوپرلیگ، با عنوان «داستان یک ویروس جهش‌یافته» سوی دیگر ماجرا را هم باید دید؛ یوفا و لیگ قهرمانان اروپا نیز بهترین مدل ممکن فوتبالی را ارائه نمی‌کنند. 

خوشبختانه نیکی هاین، استعداد ذاتی در هنر «میم» دارد. شرایط سرمربی بروخه بلژیک در لحظه ارتباط با تیمش چندان مناسب نیست. جایگاه‌های ورزشگاه همچنان پر است و صدای جمعیت آنقدر بلند است که احساس می‌شود، هر لحظه ممکن است که کل ورزشگاه یان بریدل‌ استادیوم، سازه‌ای بتنی که با سنت و امید کنار هم نگه داشته شده، در هر لحظه فرو بریزد.

چند دقیقه پس از سوت پایان و پیروزی تیمش مقابل اسپورتینگ لیسبون، او بازیکنانش را در دایره‌ای گرد هم آورد تا تحلیل سریع پس از بازی را ارائه دهد. بازیکنان، غرق در عرق و شور پیروزی، دست‌هایشان را روی شانه‌های یکدیگر گذاشته‌اند. حتی از فاصله نزدیک، بیشتر آن‌ها به طور غریزی به سمت جلو خم شده‌اند و تلاش می‌کنند صدای سرمربی خود را از میان همهمه جمعیت بشنوند.

با این حال، حرکات دست‌های او به اندازه‌ای قوی است که پیامش به وضوح منتقل می‌شود. او به بازیکنان خود، طرفداران شادمان و چمن زمین اشاره می‌کند: شما چنین تیمی هستید، این کاری است که انجام داده‌اید، این جایی است که به آن تعلق دارید. مشت‌هایش را گره می‌کند و دست‌هایش را به نشانه پیروزی بالا می‌برد، این اشاره‌ای به بازیکنانش است که می‌توانند  جشن را شروع کرده و برقصند و به جای شامپاین، بطری‌های آب را اسپری کنند.

به عبارت دیگر، به نظر نمی‌رسد که برای هاین، این بازی و این پیروزی بی‌معنی بوده است.

در سالی که از شروع تغییرات و سه ماهی که از آغاز فرمت جدید لیگ قهرمانان می‌گذرد، انتقادهایی در مورد ساختار جدید آن مطرح شده است. این فرمت با بازی‌های زیاد، مرزهای مبهم و جدول بلندبالا، باعث شده تا این رقابت که زمانی معتبرترین رقابت باشگاهی فوتبال بود، به نسخه‌ای ضعیف و تقلیدی از خود تبدیل شود.

این فرمت می‌گوید که اکنون این مسابقات بیش از حد طولانی و پیچیده شده‌اند و هیجان و اهمیت واقعی خود را از دست داده‌اند. هر بازی بی معنی و جدا از رقابت کلی به نظر می‌رسد، درست مانند محتوایی اضافی مانند که تنها برای پر کردن تقویم مسابقات ساخته شده است. گویی این مسابقات، مرحله‌ای از مسیر تبدیل فوتبال به نمایشی پول محور هستند.

شاید طراحی تورنمنت جدید درست باشد اما به نظر می‌رسید که برای تیم بروخه اهمیتی نداشت. تشویق هواداران این تیم در یان بریدل، نشان می‌داد که آن‌ها در لحظه غرق شده‌اند و گویی از مشکلات کلی تورنمنت بی‌خبر یا نسبت به آن‌ها بی‌تفاوت هستند. شاید نظریه طرح جدید به طور کلی درست باشد، اما این صحنه خاص خلاف آن را نشان می‌داد.

فرمت جدید لیگ قهرمانان بر پایه طمع بی‌پایان و ترس خودخواهانه کارتل قدرت‌های لیگ برتر و اشرافیت فوتبال اروپا شکل گرفته است؛ گروهی که مدت‌هاست منافع شخصی خود را با منافع کلی فوتبال اشتباه گرفته‌اند. این موضوع چندان جای سوال ندارد.

فرمت جدید که به «مدل سوئیسی» معروف است، از سوی یوفا معرفی شد تا باشگاه‌های بزرگ را راضی نگه دارد و اطمینان حاصل کند که این رقابت به نفع آن‌ها عمل می‌کند. نکته کنایه‌آمیز اینجاست که برنامه‌ریزی برای این فرمت هم‌زمان با تلاش همین باشگاه‌ها برای راه‌اندازی سوپرلیگ اروپا صورت گرفت.

هر دو پروژه در اصل هدفی مشابه داشتند؛ افزایش درآمد برای باشگاه‌های بزرگ. این یعنی برگزاری بازی‌های بیشتر، به‌ویژه بازی‌هایی که این تیم‌های بزرگ با یکدیگر روبه‌رو می‌شوند. پس از شکست سوپرلیگ، یکی از مدیران باشگاه‌های دخیل به‌طور خصوصی اعتراف کرد که از تفاوت میان آنچه طرفداران می‌گویند می‌خواهند و آنچه داده‌ها نشان می‌دهند که به راستی از آن لذت می‌برند، گیج شده است.

بازی‌های بزرگ میان تیم‌های مطرح اروپایی که معمولاً در مراحل پایانی لیگ قهرمانان دیده می‌شود، بسیار محبوب هستند. بنابراین، این منطق به وجود آمد: چرا تعداد این بازی‌ها را بیشتر نکنیم؟ درست مانند شوخی شخصیت تلویزیونی آلن پارتریج که می‌گفت: «مردم سریال‌های کارآگاهی را دوست دارند؛ پس بیایید تعداد بیشتری از آن‌ها بسازیم!»

این فرمت جدید برای پاسخ به تقاضا برای مسابقات بزرگ‌تر طراحی شده بود اما در عمل، از نظر جغرافیایی محدودتر شد. در ابتدا، برخی باشگاه‌ها پیشنهاد دادند که «جایگاه‌های میراث تیم‌های مطرح» اضافه شود، به این معنا که تیم‌هایی که پیش از این قهرمان شده‌اند، حتی اگر به‌ صورت شایسته‌ای نتوانند صعود کنند، همچنان در مسابقات حضور داشته باشند. یوفا و اتحادیه لیگ‌های اروپایی با این ایده مخالفت کردند و آن را تلاشی برای حمایت از باشگاه‌های بزرگ اما ضعیف، به‌ویژه تیم‌های ایتالیایی، تلقی کردند.

در نهایت، سازشی حاصل شد و دو «جایگاه بر اساس ضریب» اضافه شد؛ این جایگاه‌ها به تیم‌هایی از لیگ‌هایی تعلق می‌گیرد که در سه رقابت اروپایی فصل گذشته بهترین عملکرد را داشته‌اند. هرچند این گزینه کم‌حاشیه‌تر بود، اما باز هم به نفع لیگ‌های قدرتمند بود. اکنون مرحله گروهی لیگ قهرمانان شامل ۳۶ تیم است که ۲۲ تیم از پنج لیگ بزرگ اروپا هستند.

نتیجه این تغییرات، تورنمنتی شده که گاهی سنگین، نامنظم و خسته‌کننده به نظر می‌رسد. مربیانی مانند کارلو آنچلوتی به تعداد بیشتر بازی‌ها و فشار اضافی واردشده به بازیکنان انتقاد کرده‌اند. او پیش از شروع این رقابت‌ها هشدار داده بود که برنامه مسابقات بیش از حد طاقت‌فرساست. نگاهی به مصدومیت‌های رئال مادرید نشان می‌دهد که حق با او بوده است.

این سیستم جدید هم بیش از حد قابل پیش‌بینی است و هم بیش از حد سخاوتمند. از یک طرف، ۱۴ تیم بالای جدول همگی از لیگ‌های بزرگ اروپایی هستند. از طرف دیگر، ممکن است منچسترسیتی با وجود تساوی خانگی مقابل اینتر و فاینورد و شکست در بازی‌های خارج از خانه برابر اسپورتینگ و یوونتوس، همچنان به مرحله بعد صعود کند.

به نظر می‌رسد مشکل اصلی این است که در هر شکست، راه فراری تعبیه شده است. این موضوع باعث شده که نتایج بازی‌ها مبهم و بی‌معنا به نظر برسند.

این سردرگمی تا حدی قابل پیش‌بینی بود. تطبیق با یک فرمت جدید همیشه زمان‌بر است. حتی پپ گواردیولا گفته بود که نمی‌داند چطور باید این سیستم را مدیریت کند. تا اواخر نوامبر، وینسنت کمپانی، سرمربی بایرن مونیخ، هنوز از نگاه کردن به جدول خودداری می‌کرد و بعد از پیروزی ۱-۰ تیمش مقابل پاری سن ژرمن گفت: «هنوز به طور کامل متوجهش نشده‌ام.»

بعد از شش بازی، هنوز مشخص نیست که نتایج هر بازی چه اهمیتی دارند. حتی مسابقات حساس و بزرگ که قرار بود جذاب‌ترین بخش این فرمت باشند، بی‌ثبات و نامشخص به نظر می‌رسند. آیا تساوی اینتر در زمین منچسترسیتی نتیجه خوبی بود؟ شاید! آیا برد بارسلونا مقابل دورتموند مهم است؟ ممکن است! شکست رئال مادرید برابر لیورپول چطور؟ شاید!

این تنها باشگاه‌های بزرگ اروپا نیستند که فکر می‌کنند اهمیت آنها از همه بالاتر است. هواداران، رسانه‌ها و مسئولان فوتبال نیز اغلب لیگ قهرمانان اروپا را از نگاه تیم‌های بزرگی می‌بینند که انتظار دارند همیشه در این رقابت‌ها موفق باشند. اما این موضوع مشکلات تیم‌های کوچکتر را نادیده می‌گیرد.

به‌عنوان مثال، بروخه در این قرن ۱۳ بار در لیگ قهرمانان شرکت کرده اما تنها یک بار و در فصل 23-2022 به مرحله حذفی رسیده است. اسپورتینگ لیسبون کمی عملکرد بهتری داشته و دو بار به این مرحله راه یافته است. اما دینامو زاگرب در ۲۰ حضور خود از سال ۲۰۰۰ تاکنون، حتی یک بار هم از مرحله گروهی صعود نکرده است.

در فرمت قدیمی لیگ قهرمانان، این تیم‌ها و بسیاری و بسیاری از باشگاه‌های کوچم مانند آنها، در تله‌ای گرفتار بودند که برندان راجرز، سرمربی سلتیک، آن را «دام گوی چهارم» نامید. این سیستم تیم‌های کوچکتر را از همان ابتدا در برابر تیم‌های قوی‌تر قرار می‌داد و صعود آن‌ها را تا حدودی غیرممکن می‌کرد. همان‌طور که هاین پس از بازی تیمش در سلتیک پارک در ۲۷ نوامبر گفت:

شما با تیم‌های بزرگ بیشتری در گروهتان روبرو می‌شدید و هر بازی دشوار بود.

فرمت جدید به تیم‌ها آزادی بیشتری داده است. هاین گفت: «حالا تنها یک بازی است که به شما شانس بیشتری می‌دهد.» راجرز نیز اشاره کرد که حتی تیم‌های ضعیف‌تر ممکن است در تک‌ بازی‌ها مقابل حریفان قوی‌تر، ریسک بیشتری بکنند.

این موضوع تاکنون درست به نظر می‌رسد. بروخه در حال حاضر ۱۰ امتیاز دارد، و اگرچه هاین پس از پیروزی مقابل اسپورتینگ هشدار داد که هنوز به‌صورت ریاضی صعود خود را قطعی نکرده‌اند، اعتراف کرد که بر اساس محاسبات پیش از تورنمنت، تیمش احتمالاً همین حالا هم امتیازات کافی برای رسیدن به مرحله پلی‌آف را کسب کرده باشد.

تیم‌هایی مانند اسپورتینگ، فاینورد، سلتیک و پی‌ اس‌ وی آیندهوون نیز رقابت نزدیکی دارند. حتی دینامو زاگرب، که لیگ قهرمانان را با شکست سنگین ۹-۲ مقابل بایرن مونیخ آغاز کرد، همچنان امید صعود دارد؛ قهرمان همیشگی کرواسی در رده بیست و چهارم قرار دارد که آخرین جایگاه صعود محسوب می‌شود. تیم‌های فرانسوی مانند لیل و برست نیز که بودجه‌ای نزدیک‌ به اسپورتینگ دارند تا پاری‌سن‌ژرمن، عملکرد خوبی داشته‌اند و ثابت کرده‌اند که می‌توانند با تیم‌های بزرگ رقابت کنند.

استون ویلا پس از بیش از ۴۰ سال به رقابت‌های لیگ قهرمانان اروپا بازگشته و از فرمت جدید لیگ بهره می‌برد. سرمربی آن‌ها، اونای امری، از فرصت‌هایی که این سیستم برای یادگیری و پیشرفت تیم‌ها فراهم می‌کند، قدردانی کرده و گفته است:

فرمت جدید را دوست دارم. ما فرصت‌های بیشتری برای اصلاح اشتباهات خود داریم.

فرمت کنونی لیگ قهرمانان تجربه یکسانی برای همه تیم‌ها ایجاد نمی‌کند. اهمیت هر بازی به شرایط خاص هر باشگاه بستگی دارد. به‌عنوان مثال، روزنامه آلمانی بیلد، پیروزی بایرن مونیخ مقابل پاری سن ژرمن را یک «بازی پر فشار» توصیف کرد که نشان‌دهنده اهمیت این دیدار در روند این فصل آن‌ها بود. به همین ترتیب، تیم‌هایی مانند رئال مادرید، منچسترسیتی و پاری سن ژرمن مجبور شده‌اند هر مسابقه را جدی بگیرند، زیرا حتی کوچک‌ترین اشتباه می‌تواند به نفع تیم‌های زیاد رقیب تمام شود.

دیگو سیمئونه، سرمربی اتلتیکو مادرید، پس از شکست تیمش در دو بازی از سه بازی اول گفت که «فرمت جدید باعث می‌شود همه تیم‌ها بیشتر حواسشان جمع باشد،»

او پیش از مسابقه با اسپارتا پراگ افزود:

فشار بیشتری برای بردن وجود دارد، چون باید با همه رقابت کنید.

این نتیجه پیش‌بینی نشده بود. لیگ قهرمانان برای کمک به تیم‌های کوچک‌تر بازطراحی نشد اما حتی پیامدهای ناخواسته هم تأثیرگذارند. کمی طعنه‌امیز است که می‌بینیم تیم‌های بزرگ دچار مشکل شده‌اند، در حالی که تیم‌های ضعیف‌تر در سیستم جدید پیشرفت می‌کنند.

البته، همه چیز بی‌نقص نیست. بخش‌های استعدادیابی از افزایش حجم کار شکایت دارند و برخی از تیم‌های رده پایین‌تر به دلیل قرعه‌های کمتر جذاب، شانس کمتری برای سود مالی از حضور نادرشان در این تورنمنت پیدا کرده‌اند.

با این حال، در جاهایی مثل بروخه، این رقابت همچنان اهمیت و ارزش خود را حفظ کرده است. دیگر حس نمی‌شود که این بازی‌ها توخالی یا بی‌معنی باشند، بلکه به راستی تأثیرگذارند.

نیکی هاین، سرمربی بروخه، پس از اینکه تیمش به مراحل حذفی لیگ قهرمانان نزدیک‌تر شد، گفت:

به تیمم افتخار می‌کنم. ما روی زمین خواهیم ماند و واقع‌بینانه فکر می‌کنیم اما واقعاً باید از این لحظات لذت ببریم. گاهی این لحظات را آن‌طور که باید قدر نمی‌دانیم.

یادداشت روری اسمیت از وب‌سایت اتلتیک با اندکی دخل و تصرف