فوتبال، امیدِ ناامیدترین کشور جهان؛ داستان مبارزه تیم ملی سودان در بدترین شرایط انسانی

طرفداری | قبل از هر جلسه تمرینی، بازیکنان تیم ملی مردان سودان کنار هم جمع می‌شوند و بازوان‌شان را دور هم حلقه می‌کنند. کاپیتان از آن‌ها می‌خواهد جهت احترام، لحظاتی سکوت کنند. این سکوت، با یک فریاد شکسته می‌شود و سه بار به‌شکلی هماهنگ، دست می‌زنند. مهم نیست کجا هستند؛ این لحظه‌ای است که همه چیز را کنار می‌گذارند و فقط روی فوتبال تمرکز می‌کنند. 

سودانی‌ها نمی‌توانند مسابقات خانگی خود را در کشورشان برگزار کنند چون از آوریل 2023، این کشورِ شمال شرقی آفریقا گرفتار یک جنگ داخلی میان ارتش ملی به رهبری دولت مرکزی و نیروهای شورشی RSF شده است. ایالات متحده آمریکا، تعداد کشته‌های این جنگ را 150 هزار نفر تخمین می‌زند و براساس گزارش سازمان ملل متحد، 14 میلیون نفر در این کشور آواره شده‌اند. 

زمین‌های فوتبال خارطوم، پایتخت سودان و شهر همسایه، ام‌درمان تغییر کاربری داده‌اند و از جایی برای فوتبال بازی کردن به گورستان و جایی برای دفن کشته‌شده‌ها تبدیل شده‌اند. با گذشت 19 ماه از این جنگ، سازمان ملل می‌گوید جنگ داخلی سودان «بدترین بحران انسانی جهان» به شمار می‌رود. تام پِریِلّو، فرستاده ویژه ایالات متحده در سودان، این هفته به خبرنگاران گفت:

اعداد و ارقام به حدی بزرگ هستند که مقیاس رنج انسانی، قابل درک نیست. این ارقام بسیار بالا هستند و شمار قربانی‌ها احتمالاً بیش از هر تخمینی است که تاکنون ارائه شده. 

مردم سودان در وضعیتی هستند که نه‌تنها برای صلح بلکه برای جلب توجه دنیا تلاش می‌کنند چرا که درگیری‌های حال‌حاضر اوکراین و بعد از آن در خاورمیانه (غزه و لبنان)، سرتیتر اصلی خبرهای جهان به‌شمار می‌روند. تیم ملی سودان با توجه به شرایط حال حاضر، مجبور شده خانه‌به‌دوش شود و بازی‌های خانگی خود را در سودان جنوبی، موریتانی، عربستان سعودی و لیبی برگزار کند. اگرچه آن‌ها با وجود این شرایط، نتایجی عالی کسب کرده‌اند.

سودان موفق شده بالاتر از غنا، قدرت نابودشده‌ی فوتبال آفریقا، به جام ملت‌های آفریقای 2025 مراکش صعود کند و در مرحله اول مقدماتی جام جهانی 2026، صدرنشین است. سودان تاکنون در جام جهانی حضور نداشته و امیدوار است با 48 تیمی شدن این مسابقات، اولین حضورش را در جام جهانی تجربه کند. 

وب‌سایت اتلتیک با تعدادی از افرادی که تحت‌تأثیر این درگیری‌ها قرار داشته‌اند، گفت‌وگو کرده و با تهیه گزارش از شهر ام‌درمان سودان، چاد و مراکش به موضوع متحدکننده‌ای دیگر یعنی فوتبال پرداخته است. نام مردم عادی در این گزارش جهت حفظ امنیت‌شان با نام کوچک ذکر شده است. 

رمضان عجب، کاپیتان باتجربه سودان در اردوی آماده‌سازی این تیم در رباط، پایتخت مراکش می‌گوید:

باعث افتخارم است کاپیتان تیم ملی سودان هستم و در این دوران دشوار، نماینده کشورم خواهم بود. سودان، وطن ما است و برای ما به‌معنی همه چیز است. تلاش برای خوشحال کردن مردم، احساسی غیرقابل‌توصیف برای من است. همیشه دور از خانه بودن، چه با تیم ملی و چه با باشگاه، سخت است. برای تمام عمر، احساسات و افکار ما همراه وطن ماست اما می‌دانیم که مسئولیت و وظیفه داریم. این وظیفه برای کشوری که در چنین شرایطی است، اهمیت دارد و از این رو باید با چنین مسئولیتی کنار بیاییم. 

دو برادر برای تماشای تمرین سودان به مراکش آمدند. یکی از آن‌ها به‌نام «عبدالله» گفت:

وظیفه این بازیکنان این است که به بهترین شکل نماینده کشورمان باشد زیرا امید 40 میلیون سودانی هستند. این بازیکنان، نماینده ما در سراسر جهان هستند.

«محمد»، برادر دیگر اضافه کرد:

همه مردم، بازی‌های تیم ملی را می‌بینند، انگار که این تیم خودش در حال مبارزه در یک جنگ است. آن‌ها برای ما نماد آزادی هستند. 

کوویسی آپیا، سرمربی غنایی سودان نیز گفت:

اغلب اوقات وقتی در اردو هستیم، پیامی می‌رسد که یکی از بازیکنان، یکی از اعضای خانواده‌اش را از دست داده است. این اتفاق تاکنون پنج بار اتفاق افتاده. سرمربی باید نزد بازیکن برود و دلداری‌اش بدهد. وقتی در اردو هستیم، معمولا درباره اتفاقات داخل سودان حرف می‌زنیم. من هم در تلویزیون می‌بینم که چه اتفاقاتی می‌افتد. پس چرا کاری برای این بچه‌ها نکنیم تا بتوانند موفق شوند و حداقل مردمی که پشت تلویزیون‌ نشسته‌اند را کمی خوشحال کنند؟ 

آپیا که خودش کاپیتان و سرمربی اسبق تیم ملی غنا بوده، پیش از پیروزی سودان مقابل تیم ملی کشور خودش که برجسته‌ترین نتیجه مقدماتی جام ملت‌های آفریقا بود، در این خصوص می‌گوید:

به بازیکنانم گفتم همه والدین و اعضای خانواده‌تان در سودان، اسلحه‌شان را زمین می‌گذارند تا این بازی را ببینند. حالا نوبت شماست تا آن‌ها را خوشحال کنید. 

در این مسابقه که 15 اکتبر در بنغازی لیبی برگزار شد، سودان توانست 2-0 مقابل غنا پیروز شود؛ تیمی که بازیکنانی سرشناس چون محمد کودوس از وست‌هم، آنتوان سمنیو از بورنموث و جردن آیو از لسترسیتی را در اختیار داشت. پنج روز پیش از آن، بازی دو تیم در آکرای غنا، صفر-صفر مساوی شده بود. این یعنی سودان برای صعود به جام ملت‌های آفریقا از دو بازی آخر خود مقابل نیجر و آنگولا، به یک امتیاز نیاز داشت. 

در 14 نوامبر، سودان با نتیجه 4-0 به نیجر باخت تا نگران‌هایی به وجود بیاید اما تساوی بدون گل چهار روز بعد برابر آنگولا در بنغازی، باعث شد سودان پس از آنگولا به‌عنوان تیم دوم گروه بتواند جواز حضور در جام ملت‌های آفریقا 2025 را کسب کند. در 25 تلاشی که سودان در تاریخ خود برای حضور در جام ملت‌های آفریقا داشته، این تنها چهارمین تلاش موفق آن‌ها بوده است؛ در سال 1970، سودان به‌عنوان میزبان رقابت‌ها توانسته بود قهرمان آفریقا شود. 

آپیا در خصوص قبول سرمربیگری سودان می‌گوید:

وقتی فدراسیون فوتبال [سودان] از من دعوت کرد [تا سرمربی تیم ملی شوم]، از آن‌ها پرسیدم هدف‌تان چیست و آن‌ها به من گفتند ساختن یک تیم. من گفتم اگر صرفا ساختن تیم است، علاقه‌ای ندارم اما هدف‌گذاری‌ام روی صعود به جام ملت‌های آفریقا یا جام جهانی خواهد بود. 

حالا آپیا ممکن است به هردو هدف دست پیدا کند. در مقدماتی جام جهانی 2026، سودان، شکست‌ناپذیر بوده و در 4 مسابقه خود، 3 پیروزی کسب کرده است. رقیب بعدی آن‌ها در مارس 2025، سنگال خواهد بود؛ تیمی که در رده دوم گروه قرار دارد. سودان، میزبان رسمی این بازی است اما مکان دقیق برگزاری هنوز مشخص نیست. 

آپیا می‌گوید:

به بازیکنان گفته‌ام با توجه به شرایط داخل کشور، چاره‌ای جز جابه‌جایی‌های مکرر نداریم و باید مکان تعیین‌شده را به‌عنوان ورزشگاه خانگی تصور کنید. مهم نیست طرفدار و تماشاگر داشته باشیم یا نه، مهم‌ترین چیز این است که چگونه بتوانیم به هدف‌های تعیین‌شده‌مان برسیم. 

هنگامی که در ابتدای سال 2024 درگیری‌ها به «الجنینه» کشیده شد، خانواده «جواهر» با پیامدهایی فاجعه‌بار روبه‌رو شدند. جواهر در خصوص عواقب جنگ گفت:

خانه‌مان را کاملاً آتش زدند. هر دو مادربزرگ ما که داخل اتاق بودند را به رگبار بستند و سپس اتاق را به آتش کشیدند. بعد به دنبال ما آمدند. عمه‌ام، عمویم، خواهرم و یکی از پسرعموهایم را داخل خانه کشتند. به من تیراندازی کردند و زخمی شدم. فقط مادر و دخترم را نکشتند. 

دو ماه بعد، همسر جواهر کشته شد و او برای آخرین بار، برادرش را دید. جواهر در ماه‌های آخر بارداری‌اش همراه با مادرش به اردوگاه پناهجوهای عدره در 30 کیلومتری غرب الجنینه در مرز چاد رسید. در این اردوگاه، بیش از 100 هزار نفر در چادرها و سرپناه‌های موقت، اسکان یافته‌اند. کمی پس از رسیدن به اردوگاه، جواهر پسرش را به‌دنیا آورد.

محمد منیر، یکی از افراد این اردوگاه است که همراه با دوستانش، تیمی به نام «پیروزی سودان» را تشکیل داده است. زمانی که بتوانند توپی پیدا کنند، فوتبال به تنها نقطه روشن‌شان در این زندگی سخت تبدیل می‌شود. محمد می‌گوید:

سفر خیلی سخت بود. خیلی‌ها در طول این مسیر، جان باختند. وقتی رسیدیم، مدرسه‌ای پیدا نکردیم و به فوتبال روی آوردیم. 

فوتبال برای کودکان و نوجوانان جنگ‌زده سودانی، راهی برای تخلیه کردن فشارهای روانی‌شان است.  

عارف نور، مدیر بخشِ سودان سازمان «نجات کودکان» (درج شده روی پیراهن یوونتوس) در خصوص وضعیت کودکان سودانی به اتلتیک می‌گوید:

واقعا شوکه‌کننده است که حدود 10 میلیون کودک سودانی در 5 کیلومتری درگیری‌های فعال جنگ زندگی می‌کنند. فکرش را کنید این کودکان چه آسیب‌های و ضربات روانی‌ای را با خود حمل می‌کنند که برخی از آن‌ها تا آخر عمر همراهشان خواهد بود. 

با توجه این‌که حدود 19 میلیون کودک و نوجوان نمی‌توانند در مدرسه یا دانشگاه تحصیل کنند، نور نگران است که یک نسل کامل از کودکان و نوجوانان سودانی، آینده‌شان را به‌طور کلی از دست بدهند.

بحران بی‌خانمانی، فشارهای سنگینی به اردوگاه‌های پذیرش پناهجوها وارد کرده است. در منطقه دارفور شمالی سودان، قحطی در یکی از بزرگ‌ترین اردوگاه‌ها به‌نام زمزم از سوی یونیسف و کمیته ارزیابی قحطی (FRC) تایید شده است. یونیسف، برنامه جهانی غذای سازمان ملل می‌گویند در صورتی که به مناطق مورد نیاز کمک نرسد، انتظار می‌رود بیش از 700 هزار کودک به سوءتغذیه شدید دچار شوند. 

عارف نور اضافه می‌کند:

این یکی از بزرگ‌ترین بحران‌های انسانی است که تاکنون شاهدش بوده‌ایم. نیمی از جمعیت سودان، یعنی یک نفر از هر دو نفر که با آن‌ها روبه‌رو می‌شویم، نیازمند کمک‌های بشردوستانه هستند. غیر از این‌ها انواع خشونت‌های جنسی که در سودان شاهدش هستیم، فراتر از تصور است. 

حافظ، پسری که پیراهن قرمز باشگاه المریخ، یکی از دو باشگاه بزرگ شهر ام‌درمان را به تن دارد، راهنمای خبرنگاران اتلتیک به عدره است. پیراهن المریخ، تنها لباسی است که او پس از مجبور شدن از ترک خانه در الجنینه با خود آورده است. حافظ می‌گوید:

جنایت‌ها در ایالت دارفور غربی از جمله کشتار، غارت، ضرب و جرح و بستن مردم با طناب، مجبورمان کرده تا مسافت‌هایی طولانی را با پای پیاده طی کنیم. پس از رسیدن به اردوگاه عدره هم همین میزان از رنج و سختی را متحمل شده‌ایم. ما اینجا چاره‌ای جز صبر کردن نداریم. زندگی ما یعنی نداشتن قطعیت؛ نمی‌دانیم آینده چه اینجا و چه در سودان برای ما چگونه خواهد بود. در سودان، شرایط در حال بدتر شدن است اما زندگی اینجا هم سخت است. یتیم‌هایی در اردوگاه زندگی می‌کنند که سرپناه، آب و غذا ندارند و هنوز هم رنج می‌کشند. شرایط زندگی مردم ما وخیم است. نه کسی بر اردوگاه نظارت دارد و نه سازمان‌های حاضر می‌توانند کمک کنند. 

در 15 آوریل 2023، درگیری‌ها میان ارتش ملی سودان و نیروهای RSF شروع شد. مازن ابوسین، رئیس بخش توسعه فدراسیون فوتبال سودان، شب پیش از شروع درگیری‌ها در یک بازی فوتبال حضور داشت. او می‌گوید:

ماه رمضان بود و مسابقات معمولا بعد از افطار، در شب برگزار می‌شد. صبح روز بعد که بیدار شدیم، صدای تیراندازی و بمباران شنیدیم اما روز بعد، وضعیت بدتر شد. با خودمان گفتیم اگر خوش‌شانس باشیم، با گذرنامه، تلفن و جان‌مان از کشور خارج می‌شویم. 

ابوسین، دو هفته در خارطوم و ام‌درمان پناه گرفت و سپس وقت رفتنش رسید. او در این خصوص گفت:

آن موقع بود که فهمیدم واقعیت چیست و چه ضربه‌ای به من وارد شده. جسدهای مردگان را می‌دیدم که سگ‌ها از آن‌ها تغذیه می‌کردند. واقعا وحشتناک بود. صدها جسد در خیابان پراکنده شده بودند. در کنار آن، تانک‌ها و خودروهای متروکه وجود داشتند. مشخص بود که جنگ بزرگی اتفاق افتاده است. 

ابوسین به کمک ارتش بریتانیا که پروازهای تخلیه شهر را سازمان‌دهی کرده بود، همراه با خانواده‌اش به بریتانیا رفت. حالا او مصمم است روزی تورنمنت خود را دوباره در سودان برگزار کند تا به جان‌باخته‌ها، از جمله رشید الحاج امین، بازیکن و مربی سابق سودانی که به کودکان مناطق محروم کمک می‌کرد، ادای احترام کند:

رشید آرزوهای بزرگی داشت. حتی زمانی که جان باخت هم مشغول خدمت به مردم بود. او آشپرخانه‌های کوچکی در محله‌ها راه انداخته بود تا به افراد بی‌بضاعت کمک کند. یکی از این آشپزخانه‌ها مورد اصابت گلوله خمپاره قرار گرفت و او بلافاصله جانش را از دست داد. 

هنوز در مناطق فعال جنگی سودان، فوتبال آماتور در جریان است. ابوسین این موضوع را تایید می‌کند:

در محله من، حداقل 3 یا 4 زمین فوتبال وجود دارد که حالا به‌عنوان محل دفن اجساد مورد استفاده قرار می‌گیرد اما در همین لحظه که صحبت می‌کنیم، با وجود خطر گلوله‌باران، مردم هنوز در حال فوتبال بازی کردن هستند.

عادل امین عوض‌الله، بازیکن پیشین المریخ و تیم ملی سودان، یکی از کسانی است که فوتبال بازی کردن را در این کشور، سازمان‌دهی می‌کند:

با وجود جنگ و خطرات مربوط به آن، هنوز بازی می‌کنیم. تهدید اصلی اینجا، گرفتار شدن در تیرانداز‌ی‌ها است. بدترین تجربه برای ساکنان منطقه، تیراندازی‌های کور است که شبانه‌روز جریان دارد. ورزش همیشه پناهگاهی امن برای همه است اما نقش فوتبال، استثنایی است. مردم ام‌درمان، علاقه وافری به فوتبال دارند. بازیکنان جوان و پیر، هر هفته جمع می‌شوند تا از چالش فوتبال محلی، لذت ببرند. تنها منبع شادی مردم سودان، بازی‌های تیم ملی است. ما به تیم ملی‌مان مفتخریم و برای آن‌ها آرزوی موفقیت داریم. 

 بخش‌های مهمی از خارطوم و ام‌درمان، دو شهری که رود نیل آن‌ها از هم جدا می‌کند، تخریب شده‌اند. ام‌درمان، شهر دو تیم بزرگ فوتبال سودان، الهلال و المریخ است که استادیوم‌هایشان فقط چند صد متر باهم فاصله دارند. 

اکثر بازیکنان تیم ملی سودان، عضو یکی از این دو باشگاه بزرگ هستند. کاپیتان رمضان عجب و محمد مصطفی، دروازه‌بان تیم ملی، عضو المریخ هستند اما محمد عبدالرحمن، بهترین گلزن تیم که گل پیروزی‌بخش مقابل غنا را زد و ولید خضر، هافبک کلیدی تیم که به‌علت سبک بازی‌اش به او لقب «پوگبا» داده‌اند، بازیکنان الهلال به‌شمار می‌روند. همچون تیم ملی، بازیکنان سودان نیز در خارج از کشور فوتبال بازی می‌کنند و به طور موقت به تیم‌هایی در لیگ کشور موریتانی به میدان می‌رود. 

عبدالسلام، پسری است که در 15 سالگی و پیش از شروع جنگ، سودان را ترک کرد و به لیبی رفت تا سفر 650 کیلومتری دریای مدیترانه تا ایتالیا را طی کند:

140 نفر روی قایق بودیم و وقتی مأموران برای نجات ما آمدند، دیدیم که همانجا 4 نفر جلوی چشمان ما جان باختند و کاری از ما ساخته نبود.

عبدالسلام از ایتالیا با پای پیاده به فرانسه و سپس به بلژیک رفت و در طول مسیر، در خیابان‌ها می‌خوابید. او در بلژیک تلاش کرد به انگلیس برود و باید به فرانسه بازمی‌گشت. او می‌گوید 20 ساعت زیر یک کامیون بوده تا به شهر بندری کاله برسد و از آنجا به انگلیس برود:

با دو دوستم زیر یک کامیون بزرگ بودیم که فقط آسفالت زیر ما بود. واقعا خطرناک بود. یک بخش متحرک بزرگ از کامیون را می‌دیدم و می‌دانستم اگر بند کفشم گیر کند، در یک لحظه همراه چرخ، خواهم چرخید و کارم تمام است. 

عبدالسلام در انگلیس مورد حمایت خیریه  Fair Shot قرار گرفت؛ خیریه‌ای که از فوتبال برای متحد و آگاه‌ساختن جوامع انگلیسی درباره مشکلات پناهجوها استفاده می‌کنند. این خیریه در تلاش است به جوامع معترض به مهاجرپذیری، مشکلات مردم را شرح دهد. دنیل، یکی از هواداران باشگاه روترهام یونایتد از کسانی بود که در کنار عبدالسلام بازی کرده است:

مهم است نشان دهیم شهر ما، متشکل از اقشار مختلف جامعه است و از همه استقبال می‌کنیم. گاهی انتقال این پیام سخت می‌شود اما برگزاری فوتبال‌های خیریه نشان می‌دهد می‌توانیم پذیرای افراد مختلف باشیم. 

 حالا فوتبال مثل روش‌های دیگری، در حال کمک به روند بهبود اوضاع است. 

گزارش آدام لِوِنتال برای وب‌سایت اتلتیک