برای اولین‌بار در تاریخ؛ کشف یک دیسک غبار و گاز که در کهکشانی دیگر به دور یک ستاره می‌چرخد

ایجاد یک دیسک از غبار و گاز به‌ دور یک ستاره پدیده‌ای غیرعادی نیست. درواقع این دیسک یک مرحله طبیعی در رشد یک ستاره و منظومه سیاره‌ای آن است. چیزی که این کشف را بسیار حائز توجه می‌کند این است که اخترشناسان برای اولین‌بار توانسته‌اند این دیسک را در اطراف یک ستاره در یک کهکشان دیگر، خارج از کهکشان راه شیری مشاهده کنند. ستاره کشف‌شده با نام «HH 1177» چون در کهکشانی با غبار و گاز کمتر قرار دارد، قابل مشاهده بود.

براساس مقاله منتشرشده در Nature، دیسکی که اخترشناسان کشف کردند در یک کهکشان به نام «ابر ماژلانی بزرگ» در فاصله 179 هزار سال نوری از کهکشان راه شیری قرار دارد. پیش‌از‌این، اخترشناسان چنین دیسکی را خارج از کهکشان راه شیری ندیده بودند؛ اگرچه باید بدیهی باشد که فرایند تشکیل ستارگان در سرتاسر کیهان یکسان است، مشاهده چنین پدیده‌ای بینش اخترشناسان در مورد نحوه تشکیل ستاره‌ها در دیگر کهکشان‌ها را وسیع‌تر می‌کند.

کشف یک دیسک غبار و گاز درحال چرخش به دور یک ستاره دوردست

ستارگان از توده‌های متراکم ابرهای گاز مولکولی و غباری که در فضای بین‌ستاره‌ای معلق هستند، متولد می‌شوند. هنگامی که یک توده به‌اندازه کافی متراکم می‌شود، تحت نیروی گرانش فرو می‌ریزد. این توده درحال چرخش، شروع به کشیدن مواد بیشتری از ابر اطراف خود می‌کند. به‌مرور با اشباع‌شدن ستاره از این مواد، یک دیسک در اطراف استوای ستاره شکل می‌گیرد که همانند آب در زهکش، در جریانی کنترل‌شده‌ و ثابت‌، مواد دیگر را به دور ستاره می‌چرخاند.

هنگامی که ستاره کاملاً رشد کرد، آنچه از مواد دیسک باقی می‌ماند، در کنار هم قرار می‌گیرد تا دیگر اجزای یک منظومه سیاره‌ای را تشکیل دهد؛ سیاره‌ها، سیارک‌ها، شهاب‌ها و دنباله‌دارها در صفحه‌ای هم‌سطح با ستاره مادری خود رشد و نمو می‌یابند.

تلسکوپ رادیویی ALMA تعداد زیادی از این دیسک‌ها را در جای‌جای کهکشان راه شیری در مراحل مختلف رشد تصویربرداری کرده است، اما هرچه ستاره و دیسک‌های آن‌ دورتر باشند، حتی با این تلسکوپ قدرتمند، مشاهده آن‌ها دشوارتر می‌شود.

اخترشناسان با کمک داده‌های ALMA نشانه‌های واضحی از چرخش این ستاره در کهکشان ابر ماژلانی بزرگ کشف کردند. آنالیز تیم تحقیقاتی نشان داد که این ستاره بسیار جوان و عظیم است و هنوز از دیسک اطراف خود تغذیه می‌کند. اما تفاوتی بین این ستاره با دیسک‌های پیش‌ستاره‌ای کهکشان راه شیری وجود دارد: ستاره HH 1177 را می‌توان در طول‌موج‌های نوری مشاهده کرد.

به گفته محققان، علت این امر به محیط بین‌ستاره‌ای در ابر ماژلانی بزرگ مربوط می‌شود. گردوغبار در آنجا بسیار کمتر است؛ بنابراین ستاره HH 1177 به‌اندازه ستارگان جوان و پرجرم راه شیری در پرده‌ای از مواد پوشیده نیست.